Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu
Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu został w 2025 roku wyróżniony Medalem im. Prof. Bolesława Hryniewieckiego w uznaniu za niezwykle bogatą ofertę edukacyjną z zakresu wiedzy botanicznej, ogrodniczej i zielarskiej, za różnorodne działania na rzecz ochrony środowiska, a także aktywizację osób niepełnosprawnościami i zaawansowanych wiekowo.
Ogród Botaniczny w Zabrzu jest najstarszą placówką tego typu na Górnym Śląsku. Został założony w 1938 jako ogród szkolny prezentujący florę lokalną. Po roku 1945 przejęty przez Zieleń Miejską, a później przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej, wciąż wzbogacał swoje kolekcje, powiększał powierzchnię i był otwarty dla publiczności. W 2000 roku został odrębną miejską placówką budżetową. Obecnie Ogród zajmuje powierzchnię 6,3 ha, w części parkowej zgromadzono ok. 3500 okazów drzew i krzewów, należących do ponad 500 taksonów. Kolekcja wieloletnich roślin zielnych liczy ponad 600 taksonów. W 2004 r. założono na terenie Ogrodu rosarium, które zostało obsadzone różami w 64 odmianach. W szklarni zgromadzono ponad 350 taksonów roślin, pochodzących z różnych stref klimatycznych całego świata. W 2019 roku do Ogrodu została przekazana polska Narodowa Kolekcja Żurawek (Heuchera) i udostępniono ją szerokiemu gronu zwiedzających. Jest najbogatszą w gatunki botaniczne kolekcją żurawek w Europie. Rocznie Ogród odwiedza ok. 45 tys. osób, a w zajęciach edukacyjnych uczestniczy do 4,5 osób.
Działalność edukacyjną i popularyzatorską Ogrodu prowadzi Centrum Edukacji Ekologicznej, zajmujące się organizacją zajęć oraz promocją i współpracą z organizacjami i instytucjami zewnętrznymi. Zwiedzającym proponowane są spacery edukacyjne i warsztaty oraz różnego rodzaju spotkania o tematyce przyrodniczej. Podczas tych wydarzeń podejmowane są zagadnienia ściśle botaniczne, a także tematy dotyczące roli grzybów w przyrodzie oraz pszczelarstwa, zielarstwa i zdrowego żywienia. Działaniami edukacyjnymi obejmowane są różnorodne grupy wiekowe – dzieci w wieku przedszkolnym, uczniowie szkół podstawowych i średnich oraz studenci szkół wyższych, a także seniorzy i osoby z niepełnosprawnościami. W Ogrodzie nagrywane są programy przyrodnicze o zasięgu regionalnym i ogólnokrajowym, w których występuje m.in. Laureat Medalu im. B. Hryniewieckiego Pan Mgr Piotr Grzegorzek.
Ogród uczestniczy w wielu imprezach cyklicznych, taki jak Śląski Festiwal Nauki, Fascination of Plant Day, Noc Biologów, Festiwal Kwiatów, Tydzień Ziemi, Wielki Dzień Pszczół, Dzień Zdrowia Roślin (pod patronatem i z udziałem Stacji Ochrony Roślin). Współpracuje ze szkołami wyższymi regionu – z Uniwersytetem Śląskim, Politechniką Gliwicką i Akademią Techniczno-Humanistyczną w Bielsku-Białej. Głównie jednak działalność Ogrodu nastawiona jest na współdziałanie z lokalnymi organizacjami społecznymi, takimi jak Stowarzyszenie Aktywne Zabrze, czy Program Aktywności Lokalnych dla dzielnicy Zandka. We współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy i Zabrzańskim Centrum Szkolenia Zawodowego urządzane są coroczne pokazy możliwości pracy w zawodzie ogrodnika i edukatora ekologicznego, natomiast wraz z Regionalnym Centrum Szkolenia Nauczycieli prowadzone są szkolenia dla kadr pedagogicznych w zakresie aktualnych problemów przyrodniczych. Miejska Biblioteka Publiczna organizuje w Ogrodzie konkursy czytelnicze i cykliczne imprezy pt. Pociąg do książek. Prowadzony był duży projekt, wspólny z 20 szkołami, pt. Natura(lnie) w Zabrzu, propagujący zasady zdrowego życia zgodnego z naturą. Latem można wysłuchać plenerowych występów Orkiestry Muzeum Górnictwa oraz koncertów lokalnych zespołów muzycznych.
Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu uczestniczy też w wielu lokalnych i regionalnych konferencjach oraz spotkaniach dotyczących środowiskowych problemów Górnego Śląska, prezentując wystawy i prelekcje ukazujące rolę naturalnej szaty roślinnej w życiu mieszkańców tego regionu i konieczność jej ochrony.
