Piotr Köhler
Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego
piotr.kohler@uj.edu.pl
Cytowanie: Köhler, P. (2018). Sesja w stulecie śmierci Mariana Raciborskiego (1863–1917), Kraków, 19 października 2017. Wiadomości Botaniczne, 62. https://doi.org/10.5586/wb.2018.013
Marian Raciborski był jednym z najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych polskich biologów. Należał do ostatniego pokolenia botaników, którzy swobodnie wypowiadali się naukowo we wszystkich gałęziach botaniki. Posiadając niezwykłą intuicję umiał dostrzec nowe tendencje w nauce, odgadywał kierunki jej przyszłego rozwoju oraz potrafił zmobilizować współpracowników do realizacji dalekosiężnych zadań. Urodził się w Brzóstowej, niewielkiej wsi leżącej niedaleko Ćmielowa. Po krótkim pobycie z rodzicami w Szwajcarii dzieciństwo i młodość spędził w Krakowie. Tu ukończył Wyższą Szkołę Realną, następnie Uniwersytet Jagielloński i rozpoczął badania naukowe finansowane przez Komisję Fizjograficzną Akademii Umiejętności. Po uzyskaniu w 1892 r. stypendium Akademii Umiejętności wyjechał na dalsze studia do Niemiec, gdzie na Uniwersytecie Monachijskim, pod kierunkiem Karla Goebla (1855–1932), twórcy morfologii fizjologicznej, obronił w 1894 r. doktorat z filozofii w zakresie botaniki na podstawie rozprawy z morfologii roślin. W 1896 r. przeniósł się na Jawę (ówczesne Holenderskie Indie Wschodnie, obecnie Indonezja) i rozpoczął pracę w Ogrodzie Botanicznym w Buitenzorgu (obecnie Bogor), następnie w Kagok pod Tegalem, a w 1899 r. – ponownie w Buitenzorgu. W 1900 r. opuścił Jawę i przybył do Dublan pod Lwowem, gdzie objął profesurę w Krajowych Szkołach Rolniczych (do 1909 r.). Równocześnie w 1903 r. został bezpłatnym profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Lwowskim, a w 1909 r. – profesorem zwyczajnym. We Lwowie wykładał botanikę ze szczególnym uwzględnieniem fizjologii roślin. W 1907 r. na Uniwersytecie Lwowskim założył Instytut Biologiczno-Botaniczny. W 1912 r. został mianowany profesorem botaniki na Uniwersytecie Jagiellońskimi i dyrektorem uniwersyteckiego Ogrodu Botanicznego. W 1913 r. utworzył istniejący do dziś Instytut Botaniczny UJ. Pod koniec 1916 r. stan zdrowia Raciborskiego gwałtownie się pogorszył. W lutym 1917 r. został przewieziony do Zakopanego na leczenie. Po bezskutecznej terapii Marian Raciborski zmarł 24 marca 1917 r. w sanatorium Dłuskiego i został pochowany na nowym cmentarzu w Zakopanem. Dopiero z okazji stulecia urodzin jego szczątki przeniesiono na Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.
Przypadająca w 2017 r. setna rocznica śmierci tego botanika była okazją do przypomnienia jego zasług dla botaniki. Sekcja Historii Botaniki PTB korzystając z gościny Oddziału Krakowskiego PTB zorganizowała w dniu 19 X 2017 r. sesję naukową, na którą złożyły się cztery referaty. Prof. dr hab. Alicja Zemanek (Uniwersytet Jagielloński) w wystąpieniu pt. „Marian Raciborski – legendarna osobowość botaniki polskiej” przypomniała koleje życia tego botanika podkreślając momenty zwrotne, a także jego bardziej spektakularne osiągnięcia. Dr Krzysztof Duda (Akademia Ignatianum w Krakowie) w referacie pt. „Lwowscy uczniowie M. Raciborskiego” skupił się na lwowskim okresie życia M. Raciborskiego. Referat był bogato ilustrowany nigdzie wcześniej nie publikowanymi fotografiami, do których udało się dotrzeć prelegentowi m.in. w archiwach lwowskich czy antykwariatach. Kolejny referat pt. „Krakowscy uczniowie M. Raciborskiego” wygłosił prof. dr hab. Piotr Köhler (Uniwersytet Jagielloński). W syntetycznym ujęciu prelegent omówił osiągnięcia 18 uczniów Raciborskiego z krakowskiego okresu jego życia. Uczniowie ci w dwudziestoleciu międzywojennym działali w następujących miejscowościach: Chyrów, Kórnik, Kraków, Lwów, Płock, Poznań, Warszawa i Żywiec. Większość z nich walnie przyczyniła się do rozwoju botaniki w Polsce w tamtym czasie. Ostatni referat pt. „Kazimierz Rouppert – najbliższy współpracownik M. Raciborskiego w ostatnim okresie działalności” wygłosił mgr inż. Krzysztof Kapała (Uniwersytet Jagielloński). Także i to wystąpienie było bogato ilustrowane unikatowymi fotografiami pokazującymi działalność K. Roupperta u boku Mariana Raciborskiego. W sesji wzięli udział zarówno członkowie Sekcji Historii Botaniki PTB, jak i Oddziału Krakowskiego PTB.
