Warsztaty terenowe

Lublin – miasto zieleni - 27 czerwca 2016 r. (opłata 0.00 zł)
Lubelszczyzna dawniej – architektura i rośliny ogrodowe Lubelszczyzny – skansen w Lublinie - 28 czerwca 2016 r. (opłata 30.00 zł)
Ogród Botaniczny UMCS – królestwo roślin z różnych regionów świata - 28 czerwca 2016 r. (opłata 50.00 zł)
Szlakiem wąwozów lessowych – Płaskowyż Nałęczowski – Nałęczów, Kazimierz, Puławy – terenami o wyjątkowych walorach przyrodniczych - 1-dniowa sesja terenowa 1 lipca 2016 r. (opłata 130.00 zł)

Prowadzący: dr hab. Jan Rodzik UMCS, dr Beata Żuraw – UP, dr Marcin Domaciuk – UMCS, mgr Kinga Lewtak – UMCS, dr hab. Ewa Szczuka prof. UMCS.

Trasa sesji wiedzie przez lessowy Płaskowyż Nałęczowski, rozciągający się od Lublina do Małopolskiego Przełomu Wisły. Naturalna roślinność, to lasy grądowe, pod którymi na podłożu lessowym wytworzyły się gleby płowe. Obecnie szata leśna pokrywa niespełna 20% powierzchni regionu, jednak nie tworzy zwykle zwartych kompleksów lecz porasta głównie zbocza wąwozów. Przewidziana jest prezentacja stanowisk, położonych w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego, rozciętej siecią wąwozów, która w tzw. „trójkącie turystycznym” Nałęczów-Kazimierz-Puławy osiąga gęstość 5 km/km kw. Wśród liczącej 500 km sieci form erozyjnych występują zarówno rozgałęzione wąwozy dolinne, jak i wąwozy drogowe, rozwinięte na starych szlakach komunikacyjnych.

Na trasie zobaczymy miejscowości, harmonijnie zsynchronizowane z malowniczym krajobrazem lessowym i krajobrazem przełomowej doliny rzecznej. U zbiegu Bystrej i Bochotniczanki zwiedzimy uzdrowisko Nałęczów, z Parkiem Zdrojowym, zaprojektowanym przez znanego planistę i twórcę ogrodów – Waleriana Kronenberga, pijalnią wód z palmiarnią oraz Pałacem Małachowskich z XVIII w., z Muzeum Bolesława Prusa.

Za Wąwolnicą, średniowiecznym miastem królewskim, wjedziemy do Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. W dolinie Bystrej występują liczne źródła, zaś na stromych jej zboczach oraz na zboczach doliny Wisły odsłaniają się białe, wapienno-krzemionkowe skały podłoża. Na skarpach w Dobrem, w Janowcu, na Albrechtówce oraz na Górze Trzech Krzyży w Kazimierzu Dolnym występują cenne florystycznie fragmenty muraw stepowych. Można tam spotkać rzadkie rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt KPK na szczególną uwagę zasługują owady stepowe na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny Wisły. Na jednej z wysp wiślanych znajduje się rezerwat przyrody, chroniący stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa, sieweczka obrożna.

Obejrzymy zespół architektoniczno-krajobrazowy Kazimierza. Punkt widokowy z Góry Trzech Krzyży obejmuje położone w jednej linii: pobernardyński zespół klasztorny z barokowym kościołem z XVIII w., rynek z renesansowymi kamienicami, gotycki kościół farny z przebudową renesansową, ruiny zamku Kazimierza Wielkiego oraz basztę z XIII w.

Trasa sesji prowadzi następnie do parku w Puławach, ogrodu krajobrazowego w stylu angielskim, założonego w końcu XVIII wieku na polecenie księżnej Izabeli Czartoryskiej. W założeniach miał odzwierciedlać naturalne piękno przyrody. Zachowało się tu wiele egzotycznych drzew, np. tulipanowiec żółty, kasztan jadalny, sofora chińska, czy miłorząb japoński. Na uwagę zasługuje także Pałac Czartoryskich, odbudowany w XVIII w.

5. Walory przyrodnicze i kulturowe Poleskiej Doliny Bugu - 2-dniowa sesja terenowa - 1-2 lipca 2016 r. (opłata 300.00 zł)

Sesja dwudniowa. Prowadzący: dr hab. Danuta Urban prof. UP, dr Hanna Wójciak – UMCS.

Bug jest jedną z niewielu rzek europejskich, która zachowała naturalne, meandrujące koryto oraz nieznacznie przekształconą dolinę niemal na całym swym biegu. Długość rzeki wynosi 772 km, a jej źródła znajdują się na Ukrainie. Na odcinku 363 km biegnie granica Polski z Ukrainą i Białorusią.

Położenie rzeki w strefie granicznej oraz znaczne oddalenie dużych aglomeracji miejskich przyczyniły się do zachowania dużych walorów przyrodniczych.

Głównym czynnikiem różnicującym siedliska w obrębie łożyska i brzegów rzeki są zachodzące spontanicznie procesy erozyjno-akumulacyjne, czego efektem są częste zmiany profilu koryta. Świadczy o tym występowanie stromych, podmywanych brzegów, piaszczystych ławic centralnych, odsypisk brzeżnych, licznych, różnowiekowych starorzeczy (jezior rzecznych) i teras rzecznych, zalewowych i niezalewowych. W obrębie tych ostatnich często występują piaszczyste wydmy. Dolina Bugu wyróżnia się wysokim stopniem naturalności występujących tu ekosystemów. Zwraca uwagę wielka różnorodność występujących tu zbiorowisk roślinnych oraz bogactwo florystyczne i faunistyczne, spowodowane zarówno przez czynniki naturalne (zmienność siedlisk wzdłuż podłużnej i poprzecznej osi doliny) jak i antropogeniczne (głównie rolnictwo). Zachował się pasmowy układ zbiorowisk roślinnych. Ich rozmieszczenie jest uzależnione od wylewów rzeki oraz od jakości i ilości przyniesionego materiału, a także od poziomu wód gruntowych. W obrębie doliny Bugu występują zbiorowiska wodne, terofitów nadbrzeżnych, bagienne, łąkowe, murawowe, leśne i zaroślowe, ruderalne oraz chwastów pól uprawnych. Z lasów, szczególnie cenne są zachowane fragmenty łęgów nadrzecznych i bory chrobotkowe. Współczesna szata roślinna doliny Bugu jest wypadkową wielowiekowej migracji roślin, trwającej od wczesnego okresu polodowcowego po dzień dzisiejszy, a także szeroko rozumianej presji ludzi zasiedlających ten obszar. Dotychczas stwierdzono występowanie ok. 1300 gatunków roślin naczyniowych,w tym ok. 140 objętych ochroną gatunkową i rzadkich, np. kilka gatunków storczykowatych, pełnik europejski, nasięźrzał pospolity, goryczka wąskolistna, mieczyk dachówkowaty, kosaciec syberyjski, powojnik prosty, czarcikęsik Kluka. Ważną rolę odgrywają gatunki charakterystyczne dla dolin dużych rzek. Stwierdzono także znacznie rozprzestrzenienie się gatunków inwazyjnych.

Są to obszary ścierania się różnych wpływów narodowych, politycznych i kulturowych. Obiekty kultu religijnego obejmują świątynie rzymskokatolickie (np. w Orchówku, Włodawie, Kodniu, Janowie Podlaskim), cerkwie prawosławne (np. w Dubience, Włodawie, Hannie, Sławatyczach, Jabłecznej, Kodniu), cerkwie neounickie (w Kostomłotach), synagogi i zbory (np. we Włodawie). Zachowały się na tych terenach także liczne kapliczki i krzyże przydrożne (katolickie i prawosławne) i stare cmentarze (w tym tatarskie w Lebiedziewie). W wielu miejscowościach istnieją pozostałości zamków (Kodeń), pałace (Dorohusk, Kodeń) i pozostałości zespołów pałacowo-parkowych (np. Różanka, Janów Podlaski), zespoły dworsko-parkowe oraz zabytki budownictwa miejskiego (np. Włodawa) i wiejskiego. Na uwagę zasługują fortyfikacje Twierdzy Brzeskiej. W miejscowości Hniszów rośnie jeden z najpiękniejszych i największych pomnikowych dębów w Polsce – „Bolko”.

Szczegółowy program sesji terenowej:

Dzień pierwszy:

Nowosiółki (starorzecza)
Jabłeczna (klasztor i okolice)
Lasy koło Kodnia (bór chrobotkowy)
Kodeń (kompleks zabytków)
Orchówek k. Włodawy (murawy)
Rezerwat „Magazyn”
Zbereże – punkt widokowy

Organizatorzy zapewniają suchy prowiant, obiad w Kodniu, nocleg, kolację i ognisko w Majdanie Stuleńskim („Dwór nad Bugiem”).

Dzień drugi:

Wola Uhruska (starorzecze)
Rudka (łąki)
Hniszów (dąb „Bolko” – Polskie Drzewo Roku 2015)
Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze

W drodze powrotnej obiad w Urszulinie.

Powrót do Lublina ok. godz. 16.00

6. Krajobrazy roślinne Roztocza Środkowego - 2-dniowa sesja terenowa - 1-2 lipca 2016 r. (opłata 290.00 zł)

Sesja dwudniowa. Prowadzący: dr hab. Bogdan Lorens prof. UMCS, dr Anna Cwener – UMCS, dr Małgorzata Wrzesień – UMCS.

Dzień pierwszy, 1.07.2016 r.

Bychawa. Rezerwat Podzamcze. Płat murawy z roślinnością kserotermiczną. Sukcesja roślinności krzewiastej i drzewiastej w zbiorowiskach muraw kserotermicznych. Efekty zabiegów z zakresu czynnej ochrony roślinności murawowej.
Susiec. Rezerwat Nad Tanwią. Bogactwo florystyczne i różnorodność roślinności doliny rzecznej w strefie krawędziowej Roztocza i Kotliny Sandomierskiej. Rezerwat chroni najpiękniejsze fragmenty dolin rzek Jeleń i Tanew. W ich przebiegu występują progi skalne, tzw. „szumy”, powstałe w okresie trzeciorzędu, kiedy to wyżynny obszar Roztocza został wydźwignięty przy równoczesnym opadnięciu Kotliny Sandomierskiej.
Zwierzyniec. Zabytkowy, powstały w XVI wieku układ przestrzenny dawnej siedziby Ordynacji Zamojskiej.

Dzień drugi, 2.07.2016 r.

Zwierzyniec – Roztoczański Park Narodowy. Zróżnicowanie szaty roślinnej Roztocza na przykładzie fitocenoz występujących w RPN. Problematyka badań w ramach programu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego GIOŚ. Hodowla zachowawcza konika polskiego we Floriance – dawnej osadzie leśnej Ordynacji Zamojskiej.
Zamość. Zwiedzanie unikalnego zespołu architektoniczno-urbanistycznego Starego Miasta.

7. Roztocze Zachodnie i Środkowe: śladami Ordynacji Zamojskiej - 1-dniowa sesja terenowa - 1 lipca 2016 r. (opłata 120.00 zł)

Sesja jednodniowa. Prowadzący: prof. dr hab. Bożenna Czarnecka – UMCS, dr Anna Rysiak – UMCS.

Celem sesji terenowej jest zapoznanie uczestników z dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym Roztocza Zachodniego (niektórzy dzielą je na Gorajskie i Szczebrzeszyńskie) i Środkowego (inaczej Tomaszowskiego). Obszar ten przez kilka stuleci pozostawał pod przemożnym wpływem rodu Zamoyskich. Jego najwybitniejszy przedstawiciel, Jan Saryusz, kanclerz i hetman wielki koronny, ustanowił w 1589 roku niepodzielne, niezbywalne latyfundium – Ordynację Zamojską, która przetrwała do końca II wojny światowej i miała duży wpływ na stan przyrody regionu.

Szczebrzeszyn – przykład wielokulturowego miasteczka na „ścianie wschodniej”; zachowany układ urbanistyczny (rynek, kościół, cerkiew, synagoga).
Klemensów – wiejska rezydencja Zamoyskich, barokowy pałac, ogród w stylu angielskim (32 gatunki drzew rodzimych i obcych).
Górecko Kościelne – historyczny układ przestrzenny wsi, miejsca kultu św. Stanisława Biskupa, grupa pomnikowych dębów szypułkowych. Południowo-zachodnia krawędź Roztocza: rezerwat krajobrazowy „Szum” chroniący przełomowy odcinek doliny rzeki o tej samej nazwie z małymi wodospadami, zwanymi „szumami” lub „szypotami”, a także zbiorowiska leśne – olsy i łęgi oraz bory jodłowe przy północno-wschodniej granicy zwartego zasięgu jodły.
Zwierzyniec – „brama” Roztocza Środkowego, niegdyś siedziba zarządu Ordynacji Zamojskiej, obecnie dyrekcji Roztoczańskiego Parku Narodowego (RPN). Dwie opcje zwiedzania (w zależności od pogody i/lub kondycji uczestników): (1) Bukowa Góra – przestrzenny układ zbiorowisk roślinnych modelowy dla kredowych wzniesień Roztocza; (2) Ośrodek Muzealno-Edukacyjny RPN, zachowany historyczny układ urbanistyczny i przestrzenny miasta (zabytkowe budowle i liczne pomniki z unikatowym w skali światowej kamieniem upamiętniającym wytępienie plagi szarańczy, drzewa pomnikowe kilku gatunków obcych).

8. Roztocze – ochrona przyrody na obszarze transgranicznym Polski i Ukrainy, 3-dniowa sesja terenowa - 1-3 lipca 2016 r. (opłata 800.00 zł)

Sesja trzydniowa. Prowadzący: dr hab. Ewa Szczuka prof. UMCS, dr Andriy Prokopiv (Ogród Botaniczny we Lwowie), mgr Olha Budnyk – UMCS.

Malowniczy makroregion Roztocze (nazwa od gwarowego słowa roztoka oznaczającego dział wodny) obejmuje najwyżej położone tereny Lubelszczyzny ze wzniesieniami Długi Goraj (391,5 m n.p.m.) i Wielki Dział (390,4 m n.p.m.) i Ukrainy z Czartowską Skałą (409 m n.p.m.) i Wysokim Zamkiem (409,5 m n.p.m.). Ten transgraniczny łącznik Wyżyny Lubelskiej z Podolem rozciąga się pasmem wzniesień szerokości 12–32 km i długości około 180 km od Kraśnika w kierunku południowo-wschodnim do Lwowa.

Zbliżony do kontynentalnego klimat i rzeźba tego wyjątkowego makroregionu umożliwia znaczne zróżnicowanie roślinności: występują tu lasy liściaste lipowo-grabowe i bukowo-jodłowe oraz bory jodłowe i sosnowe. Niezwykle zróżnicowane bogactwo przyrodnicze krainy pozwoliło na utworzenie na Roztoczu licznych obszarów chronionych z Roztoczańskim Parkiem Narodowym, Parkami Krajobrazowymi: Krasnobrodzkim, Lasy Janowskie, Puszczy Solskiej, Szczebrzeszyńskim i Południoworoztoczańskim (mezoregion Roztocze Południowe) na terenie Polski, a na Ukrainie Jaworowski Narodowy Park Przyrodniczy, Park Przyrodniczy „Rezerwat Roztocze”, Regionalne Parki Krajobrazowe Roztocze Rawskie i Zniesienie oraz rezerwaty m.in. Czartowska Skała, Majdan, Żuri czy hydrologiczny Potylicz. Przez wapienne Roztocze Południowe przebiega europejski dział wodny oznakowany w rejonie Dąbrowy (Dubrawica) oddzielający zlewiska Morza Bałtyckiego (dorzecze Wisły) i Morza Czarnego (dorzecze Dniestru). Obszary licznych parków i rezerwatów są ostoją chronionych roślin i zwierząt. Osobliwością Roztocza Południowego, położonego głównie na Ukrainie są buczyny z płatami barwinka pospolitego.

Sercem Roztocza Południowego jest Lwów – dawna stolica Galicji, niegdyś jedno z głównych ośrodków kultury polskiej z wyjątkowo cennym zespołem obiektów zabytkowych wpisanych w roku 1998 na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Nieodkryty przez turystów rejon – Roztocze Południowe z lasami, polami, jeziorami, źródłami, rwącymi strumieniami i spokojnymi rzekami, wspaniałymi zabytkami, z perłami takimi jak Krechów (Krechow), Żółkiew (Żowkwa) (założona przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego), Potylicz (Potielicz), Janów (Iwano-Frankowo) o przebogatej historii, z legendami będzie prezentowany w ramach sesji terenowej.