home

aktualności

sekcja

who is who

spotkania

pożegnania

foto

NDDBPS

kontakt

Historia Sekcji 

Zapraszamy do zapoznania się z historią Sekcji Briologicznej. Tekst został przygotowany i opracowany przez dr hab. Ewę Fudali (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu). Nasza koleżanka zrobiła to z dobrze znanym nam zaangażowaniem, za co serdecznie dziękujemy. Ponieważ tekst zawiera dużo informacji, podzielony został na kilka części (rozdziałów). Zatem zapraszamy do lektury.

Początki 

Sekcja Briologiczna Polskiego Towarzystwa Botanicznego została powołana w dniu 9.12.1978 na zebraniu Zarządu PTB, a jej pierwszym przewodniczącym została wybrana prof. Irena Rejment-Grochowska (Uniwersytet Warszawski).

To Pani Profesor była inicjatorką pierwszego nieoficjalnego zebrania briologów, wspólnie z lichenologami i pteridologami, podczas Zjazdu PTB w Olsztynie (9.09.1977).

I Sesja Naukowa Briologów Polskich 

Wspomniana powyżej inicjatywa powołania wspólnego forum osób zajmujących się naukowo mszakami została przedyskutowana podczas obrad I Sesji Naukowej Briologów Polskich, która odbyła się jesienią (21-23.09) 1978r. w Domu Pracy Twórczej Uniwersytetu Śląskiego w Porąbce-Kozubniku. Organizatorem tego sympozjum był doc. dr hab. Krzysztof Rostański, kierownik Zakładu Botaniki Systematycznej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Śląskiego i jednocześnie Przewodniczący Katowickiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika (Wszechświat 1979/4).

Warto temu spotkaniu poświecić trochę uwagi, bo było to pierwsze sformalizowane spotkanie briologów i osób wykorzystujących mszaki w swoich badaniach naukowych, pokazujące, że w Polsce ta dziedzina ma duży potencjał. Uczestniczyło w nim 21 osób, wygłoszone zostały 23 referaty w trzech grupach tematycznych:

METODYKA BADAŃ BRIOLOGICZNYCH I STAN ZBADANIA BRIOLOGICZNEGO POLSKI

• J. Szweykowski: Perspektywy zastosowania nowoczesnych metod taksonomicznych w briologii,
• M. Krzakowa: Zagadnienie gatunku u wątrobowców na przykładzie dwóch taksonów z rodzaju Pleuroclada,
• R. Ochyra, P. Szmajda: Prace nad atlasem rozmieszczenia mchów w Polsce,
• A. Rusińska: Stan zbadania i ekologiczna charakterystyka mchów Pojezierza Kartuskiego,
• W. Berdowski, Wł. Koła, W. Wilczyńska: Stan zbadania brioflory Dolnego Śląska,
• K. Jędrzejko: Charakterystyka stosunków briologicznych Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.

ZAGADNIENIA SYNEKOLOGII MSZAKÓW

• J. Mickiewicz: Aktualny stan poznania brioflory w zespole Carici elongatae-Alnetum w Polsce,
• H. Mamczarz: Charakterystyka zbiorowisk mszaków Beskidu Sądeckiego,
• Wł. Koła, W. Wilczyńska: Stan poznania naskalnych zbiorowisk mszaków ze szczególnym uwzględnieniem Karkonoszy,
• A. Rusińska, S. Balcerkiewicz: Zbiorowiska mszaków na siedliskach silnie zmienionych przez człowieka

ROLA BIOINDYKACYJNA MSZAKÓW W ZBIOROWISKACH ROŚLINNYCH PODLEGAJĄCYCH ANTROPOPRESJI

• I. Rejment-Grochowska: Znaczenie bioindykacji mszaków w charakterystyce ekosystemów skażonych,
• H. Liberska-Schmidt: Reakcje mchów na zapylenie cementowe w Opolu,
• I. Krupińska: Mszaki jako bioindykatory w warunkach in vitro,
• K. Zając: Zaburzenia w przebiegu sporogenezy u kilku gatunków mchów rosnących w warunkach silnego oddziaływania emisji przemysłowych.

II Sesja Naukowa Briologów Polskich i działalność Sekcji w latach 1980-2001 

W latach 1978-79 Sekcja poniosła wielkie straty, bo kolejno odeszły: dr H. Mamczarz (14.11.1978), doc dr H. Rutowicz (2.02.1979) i prof. I. Rejment-Grochowska (6.05.1979). Obowiązki przewodniczącego Sekcji przejął w tej tragicznej sytuacji prof. dr Jerzy Szweykowski (Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu). Przy pomocy A. Rusińskiej i P. Szmajdy zorganizował w Poznaniu w dniach 26-29.06.1980 II Sesję Naukową Briologów p.t. "New perspectives in bryotaxonomy", w której oprócz 18 osób z Polski uczestniczyło 25 gości z zagranicy. Wyniki tego spotkania zostały przedstawione w pracy "New perspectives in bryotaxonomy" pod red J. Szweykowskiego (UAM Poznań, 1981, str.1-164). Wybory nowego Zarządu Sekcji odbyły się podczas Zjazdu PTB w Lublinie (10.09. 1980). Nowym przewodniczącym na kadencję 1980-1983 został prof. Stanisław Lisowski (Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu), który jesienią następnego roku (25-27.09.1981) zorganizował wycieczkę naukową w Góry Izerskie. Wówczas też podjęto prace koncepcyjne i organizacyjne nad opracowaniem "Atlasu rozmieszczenia mchów w Polsce". Kolejne dwie kadencje 1983-86 i 1986-89 Sekcji przewodniczył prof. Kazimierz Karczmarz (Uniwersytet M. Curie-Skłodowskiej w Lublinie). 26.03.1983 w Poznaniu odbyło się zebranie Zarządu podczas którego ustalono ramy działania Sekcji. Ambicją ówczesnego Zarządu była popularyzacja wiedzy briologicznej w środowisku naukowym i szkolnym oraz przygotowanie briologicznych charakterystyk parków narodowych i rezerwatów dla potrzeb ochrony przyrody. Wyznaczono dwa zadania: opracowanie bibliografii briologicznej z obszaru Polski (odpowiedzialni - M. Bloch, K. Karczmarz) oraz "czerwonych list gatunków mchów ginących brioflory Polski (R. Ochyra, J. Szweykowski). W tym okresie briolodzy w szerszym gronie spotkali się dwukrotnie, na sesjach referatowych Sekcji podczas Zjazdów PTB (5-09.1983, Wrocław; 4.09.1986, Łódź). Stan osobowy Sekcji na koniec 1983 wynosił 26 osób (K. Karczmarz. Wiadomości Botaniczne 30(3/4): 403-406, 1986). Przewodniczącym Sekcji przez kolejne dwie kadencje (1989-1992 i 1992-1995) był dr hab. Krzysztof Jędrzejko (Śląska Akademia Medyczna w Katowicach). W tym czasie działalność wielu briologów była nadal skoncentrowana nad "Atlasem rozmieszczenia roślin zarodnikowych w Polsce. Seria Mchy" oraz gromadzeniem danych do bibliografii briologicznej. Także i pod jego przewodnictwem briolodzy spotykali się tylko na sesjach referatowych podczas Zjazdów PTB (1-5.09.1992 - Kielce; 28.06-1.07.1995 - Kraków). Natomiast w kwietniu 1991 r. Sekcja Geobotaniki prowadzona wówczas przez prof. J.B. Falińskiego zorganizowała w Warszawie dwudniowe seminarium poświęcone roli roślin zarodnikowych w strukturze zbiorowisk leśnych, na które zaproszono reprezentantów innych dyscyplin botanicznych, w tym także briologów. Narodził się wówczas program CRYPTO, a badania nad mszakami prowadzili H. Klama i J. Żarnowiec.

Na Zjeździe PTB w Krakowie (30.06.1995) na przewodniczącego wybrano prof. Marię Krzakową (Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu), która pełniła tę funkcję przez dwie kadencje (1995-1998; 1998-2001). W tym czasie dwukrotnie podjęła się trudu zorganizowania briologicznych konferencji utrzymanych w duchu "sympozjum założycielskiego" w Porąbce-Kozubniku a więc prezentacji wyników i koncepcji w szerokim spektrum zagadnień badawczych wykorzystujących mszaki. Tematem wiodącym pierwszej z nich, zorganizowanej w dniach 14-15 października 1997, były genetyczne aspekty briotaksonomii ("Genetic aspects in taxonomy of Bryophytes"), drugiej, zorganizowanej 11-12 października 2000 - badania nad genetyczną różnorodnością mszaków ("Genetic diversity and taxonomy of Bryophytes"). Streszczenia wystąpień były publikowane w wydawnictwie Biological Bulletin of Poznań (1997, Biol. Bull. Poznań 34; 2001, Biol. Bull. Poznań 38(2)). Za każdym razem konferencje były świetnie przygotowane, a organizatorzy oprócz zapewnienia komfortowych warunków zakwaterowania i obrad, dostarczyli też różnorodnych wrażeń zmysłowych (smakowych, słuchowych, wzrokowych) oraz okazji do nieformalnych rozmów podczas bankietu i wycieczki do pałacu w Kórniku (Wiadomości Botaniczne 42(2), 1998: 79-81; 45(1/2), 2001:84-85). Pod przewodnictwem prof. M. Krzakowej stan osobowy Sekcji znacznie się powiększył, do 31 osób.

"Bunt adiunktów" 

Podczas obrad Sekcji w trakcie Zjazdu PTB w Poznaniu (wrzesień 2001) nastąpiły pewne wydarzenia, które wpłynęły na zmianę dotychczasowej formuły działania Sekcji - ustępująca przewodnicząca prof. Maria Krzakowa zgłasza swoją propozycję na kandydata na Przewodniczącego Sekcji w następnej kadencji. Proponuje dr Ewę Fudali (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, d. AR) i kandydatura ta zostaje jednomyślnie przyjęta przez obecnych. Natomiast przy wyborze członków Zarządu Sekcji propozycje M. Krzakowej zostają odrzucone. Decyzją obecnych należy skończyć ze zwyczajem honorowania byłych przewodniczących i osób zasłużonych ale już nie aktywnych społecznie dożywotnim tytułem członka Zarządu Sekcji i wybierać osoby, które przyjeżdżają na zjazdy i uczestniczą w spotkaniach briologów (tak przecież nielicznych!!). Po raz pierwszy w historii Sekcji wybrano zarząd jednorodny pod względem posiadanych tytułów naukowych i zbliżony wiekowo (dr Adam Stebel, dr Anna Rusińska, dr Henryk Klama). Z nieoficjalnych źródeł wiadomo, że opisane wybory zostały określone przez jednego z nieobecnych tytularnych briologów jako "BUNT ADIUNKTÓW". I niech pod tą nazwą wejdzie do historii naszej Sekcji.

W sesji terenowej Zjazdu briolodzy uczestniczyli we wspólnym z lichenologami wyjeździe w Bory Tucholskie, który współorganizowała Anna Rusińska. I właśnie wtedy, przy ognisku wykrystalizowała się idea, że to co najbardziej jest obecnie potrzebne nam, briologom, to coroczne terenowe spotkania, w których można połączyć prezentacje prowadzonych badań i ich wyników z briologiczną eksploracją terenów mało poznanych (i drukowaniem zebranych danych brioflorystycznych w postaci wspólnej publikacji uczestników) oraz wzajemną "edukacją briologiczną". Pojawił się też postulat, aby przy organizacji takich spotkań wykorzystywać bazy noclegowe uczelni lub inne nisko-komercyjne miejsca, tak aby koszty uczestnictwa nie były barierą dla studentów i doktorantów chcących rozwijać briologiczne zainteresowania i umiejętności.

Pierwsze warsztaty briologiczne

Nowej Przewodniczącej nie pozostało więc nic innego jak zrealizować zgłoszony na Zjeździe program - we wrześniu 2002 zorganizowała warsztaty terenowe "Karkonosze 2002", z noclegami w Stacji Ekologicznej Uniwersytetu Wrocławskiego "Storczyk", które do dziś wspominamy z dużym rozczuleniem (sprawozdanie: Wiad. Bot. 46(3-4): 76-77, 2002). Uczestniczyło w nich 17 osób, w tym 5 briologów z Czech. Efektem tego spotkania była wspólna publikacja uczestników "Materiały do brioflory Wschodnich Karkonoszy" (Annales Silesiae 32:19-32, 2003) oraz sesja referatowa.

Wygłoszono 5 referatów:

• J. Żarnowiec: Studia taksonomiczne nad gatunkiem zbiorowym Drepanocladus aduncus (Hedw.) Warnst.,
• J. Szweykowski: Refleksje nad wykorzystaniem metod genetycznych i biochemicznych w rozwiązywaniu problemów filogenezy i taksonomii mszaków,
• J. Kučera: Cechy diagnostyczne gatunków z rodzaju Grimmia,
• E. Fudali: Stan zbadania mszaków wschodniej części masywu Karkonoszy,
• B. Wojtuń: Walory przyrodnicze Karkonoszy

Te warsztaty zapadły nam w pamięć z różnych powodów. M.in. było to ostatnie spotkanie briologów z prof. Jerzym Szweykowskim, nestorem polskich hepatikologów i genetyków, który dwa miesiące później zginął tragicznie w wypadku samochodowym ...

Warsztaty 2003-2007

W roku 2003 do organizacji kolejnych warsztatów terenowych p.t. "Puszcza Białowieska 2003", które odbyły się w Białowieskim Parku Narodowym przyłączył się Henryk Klama (Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej), autor monografii o wzorcach rozmieszczenia wątrobowców w puszczach pierwotnych na przykładzie BPN, który opracował trasę i wyznaczył obiekt do wspólnej eksploracji (sprawozdanie: Wiad. Bot. 47(3/4): 84-85, 2003). Należy bowiem dodać, że przy organizacji warsztatów przyjęliśmy taką zasadę, że organizujemy je w regionach, które były przynajmniej częściowo przez kogoś z nas badane. Chodziło o to, żebyśmy mogli w ciągu tych kilku dni poznać najciekawsze briologicznie miejsca i zebrać nowe dla wielu z nas gatunki związane z wyspecjalizowanymi siedliskami. Gościliśmy w Stacji Geobotanicznej Uniwersytetu Warszawskiego, u prof. J.B. Falińskiego, który chętnie uczestniczył w naszych sesjach referatowych, nie tylko przysłuchując się temu, co mówią "glewiki" (nie zdążyłam, niestety zapytać Profesora skąd mu się wzięła ta nazwa dla briologów ...) ale także wygłaszając dla nas referat. W warsztatach wzięły udział 22 osoby, przedstawiono 5 referatów:

• H. Klama: Historia badań nad wątrobowcami Puszczy Białowieskiej,
• A. Rusińska: Stan zbadania flory mchów BPN,
• M. Staniaszek: Problemy metodyczne związane z prowadzeniem badań nad mszakami butwiejącego drewna,
• P. Urbański: Propozycje nowelizacji wykazu chronionych mszaków,
• J.B. Faliński: Założenia metodyczne badań długoterminowych i możliwości ich zastosowania w badaniach nad mszakami

Podczas obrad Sekcji w ramach Zjazdu PTB w Toruniu i Bydgoszczy we wrześniu 2004 podtrzymano mandat dla Przewodniczącej i Zarządu na następną kadencję. Organizacji następnych warsztatów "Słowiniec 2005", połączonych ze szkółką rozpoznawania torfowców - zarówno w terenie jak i w pracowni, podjął się Krzysztof Gos (Uniwersytet Gdański), autor monografii o mchach Słowińskiego PN. Odbyły się one we wrześniu 2005 (sprawozdanie: Wiad. Bot. 49(3/4): 50-51, 2005).

Kolejne warsztaty zostały zorganizowane na południu kraju, na terenie Ojcowskiego PN. Barbara Fojcik (Uniwersytet Śląski w Katowicach) i Adam Stebel (Śląska Akademia Medyczna w Katowicach) zaprosili nas do Ojcowa w dniach 5-9 września 2006 (sprawozdanie: Wiad. Bot. 50(3-4): 60-61, 2006). W programie warsztatów głównym punktem były poszukiwania briologiczne w wąwozach Prądnika i Sąspówki, skąd ostatnie notowania briologiczne były datowane na początek XX wieku. Wyniki tych badań zostały opublikowane we wspólnej pracy p.t. "Materiały do brioflory Ojcowskiego Parku Narodowego" (Prądnik. Prace Muz. Szafera 17: 79-94, 2007). Podczas sesji referatowej nasz czeski sympatyk Vitia Plašek (Uniwersytet w Ostravie) przedstawił opracowany przez siebie, bogato ilustrowany autorskimi zdjęciami, klucz cech diagnostycznych rodziny Orthotrichaceae. Natomiast Mirosław Szczepański, jedyny wśród nas briolog niezatrudniony na Uczelni, zaprosił nas na wspólne poszukiwania briologiczne do Welskiego Parku Krajobrazowego.

W kwietniu 2007 odbyły się warsztaty pod roboczym tytułem "Mszaki młodoglacjalnych pojezierzy - Welski Park Krajobrazowy 2007" (sprawozdanie: Wiad. Bot. 51(3-4): 104-106, 2007). Briologizowanie z kajaka zaowocowało wspólną publikacją p.t. "Materiały do brioflory "Lasu Nadwelskiego - planowanego rezerwatu przyrody" (Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 27(3): 17-29, 2008). Na tych warsztatach, z inicjatywy statutowo ustępującej po 2 kadencjach Przewodniczącej odbyły się wybory nowych władz Sekcji. Poprzez aklamację wybrano jako nową przewodniczącą dr Annę Rusińską (Uniwersytet A. Mickiewicza w Poznaniu), a jako członków Zarządu: E. Fudali, A. Stebla, M. Szczepańskiego. Licznie zebrani briolodzy wyrazili też całkowitą akceptację dla realizowanej dotąd formuły działalności Sekcji. Natomiast podczas ogniska została podjęta próba ułożenia hymnu briologów, udana dzięki: (1) ujawnionej przez Roberta Zubla (Uniwersytet M. Curie-Skłodowskiej w Lublinie) zdolności do rymowania, (2) obecności muzyka przygrywającego nam na akordeonie (niespodzianka od Welskiego PK) i (3) innym sprzyjającym tej inicjatywie okolicznościom, których nie wymienię ...

Warsztaty 2008-2010

Wybór Przewodniczącej na kadencję 2007-2010 okazał się strzałem w 10-tkę, bo Anna Rusińska odznacza się wybitną skutecznością organizacyjną i dużą znajomością obszarów ciekawych a niezbadanych briologicznie, których administratorzy chętnie sponsorują briologów pracujących na ich terenie. Na początku maja 2008 A. Rusińska, P. Górski (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, d. AR) i D. Szukalska (UAM) zaprosili nas do Puszczy Noteckiej, podczas których mogliśmy poznać brioflorę skrajnie odmiennych siedlisk rozwijających się na tym terenie: suchych borów sosnowych oraz mechowisk, torfowisk i źródlisk (sprawozdanie: Wiad. Bot. 52(3-4): 139-140, 2008). Warsztaty p.t. "Zróżnicowanie brioflory borów i torfowisk Puszczy Noteckiej" miały m.in. na celu inwentaryzację briologiczną użytku ekologicznego Makąty oraz ocenę zachowania stanu brioflory rezerwatu mechowiskowego nad jeziorem Mnich. Wyniki tych badań zostały opublikowane we wspólnej pracy p.t. "Brioflora of the spring fen "Makąty" in north-western Wielkopolska region" (Roczniki AR w Poznaniu 388, Botanika Steciana 13: 155-166, 2009).

Na wniosek kolegów zajmujących się "grupą W" (wątrobowcami), odczuwających niedosyt hepatikologicznych uniesień na niżu, kolejne warsztaty postanowiliśmy odbyć w górach. Ich organizacji podjęli się H. Klama i A. Salachna (ATH w Bielsku-Białej) oraz A. Stebel, którzy wcześniej prowadzili badania w Beskidzie Żywiecko-Orawskim a na miejsce spotkania wybrali niewielką wioskę Soblówkę położoną k.Żywca (sprawozdanie: Wiad. Bot. 53(3-4): 156-158, 2009). W dniach 3-6 września 2009 odbyło się kolejne terenowe spotkanie briologów, które zapamiętamy jako wyjątkowo mokre! Pomimo niesprzyjającej pogody program warsztatów p.t. "Mszaki Beskidu Żywiecko-Orawskiego, Soblówka 2009" został w pełni zrealizowany, m.in. dokonaliśmy inwentaryzacji briologicznej rezerwatu przyrody na stokach masywu Muńcoła. Jej wyniki zostały opublikowane w 2011r., w zbiorze prac dotyczących mszaków Polskich Karpat p.t. "Chorological Studies on Polish Carpathian Bryophytes" zredagowanego przez A. Stebla i R. Ochyrę (Sorus, Poznań, str. 193-205). Z kronikarskiego obowiązku warto wspomnieć, że w roku 2009 w czasopiśmie naukowym "Zeszyty Naukowe AR w Poznaniu, Botanika Steciana", z inicjatywy Piotra Górskiego - sekretarza redakcji, powstał dział Bryology.

W 2010 organizacji warsztatów podjęli się ponownie A. Rusińska i P. Górski, a na ich miejsce wybrali Wysoczyznę Polanowską, na której terenie utworzono w 2004 Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Warcińsko-Polanowskie" (sprawozdanie: Wiad. Bot. 54(3-4): 101-103, 2010). Organizatorzy warsztatów wcześniej już współpracowali z LKP, w którym brakuje profesjonalnych opracowań przyrodniczych, dlatego w ramach warsztatów p.t. "Źródliska i potoki Wysoczyzny Polanowskiej, Rzyczyca Mała 2010" przeprowadziliśmy briologiczną eksplorację brzegów rzeki Grabowa, której wyniki zostały przedstawione we wspólnym artykule p.t. "Mszaki źródlisk wapiennych koło Drzewian na Wysoczyźnie Polanowskiej" (Różnorodność Biologiczna Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Warcińsko-Polanowskie, z.2: 7-14, 2010).

Podczas tych warsztatów odbyło się zebranie Sekcji i wybory władz Sekcji na nową kadencję. Nowym przewodniczącym jednogłośnie został wybrany dr Robert Zubel, a w skład Zarządu weszli: E. Fudali, A. Stebel i P. Górski. Przedyskutowaliśmy też plany działalności Sekcji na najbliższy czas, w tym miejsce przyszłorocznych warsztatów i organizację strony www Sekcji Briologicznej.

Działalność Sekcji w latach 2011-2016

Strona www Sekcji zaistniała w 2009 roku, a jej twórcą i administratorem został nowy Przewodniczący Sekcji. Robert Zubel przewodniczył Sekcji 6 lat, od 2011 do 2016 r. Te dwie kadencje minęły w rytmie corocznych terenowych spotkań, do których organizacji włączali się aktywnie także inni członkowie Sekcji.

We wrześniu 2011 r. spotkaliśmy się na Roztoczu, w Zwierzyńcu. Robert Zubel, od kilku lat prowadzący badania na terenie Roztoczańskiego PN zaprosił nas do realizowanego przez niego projektu badawczego dotyczącego współczesnej brioflory Roztocza, wskazując na nie zbadaną dotąd dolinę Świerszcza. Efektem dwudniowego briologizowania było stwierdzenie 30 nowych dla Parku gatunków mszaków oraz wielu nowych stanowisk taksonów podawanych w latach 60. (sprawozdanie: Wiad. Bot. 55(3-4): 126-128). Wyniki naszych badań zostały opublikowane w Botanica-Steciana, wzbogacając utworzoną przez P. Górskiego kolumnę Bryology (Steciana 19(1): 39-54).

Do organizacji kolejnych warsztatów, które odbyły się na terenie Gór Świętokrzyskich, włączyli się A. Stebel, Tomasz Paciorek (IBN PAN Kraków) i Bartosz Piwowarski (UJ Kraków). Mieliśmy okazję przyjrzeć się bogatej szacie mszystej porastającej gołoborza na stokach Łysicy i Góry Agaty oraz zbudowanej z wapienia Skarpie Zapusty (sprawozdanie: Wiad. Bot. 56(3-4): 85-87), co zaowocowało wspólną publikacją (Rocz. AR Pozn. 392, Bot. Stec. 17: 77-84). Liczba uczestników była rekordowa i wyniosła 36 osób.

Podobną frekwencję (35 osób) zanotowaliśmy podczas warsztatów w roku 2013, zorganizowanych na terenie Doliny Biebrzy. Odbyły się one w dniach 11-15 września a ich organizatorami byli Magda Maliszewska (PN Dolina Biebrzy), Paweł Pawlikowski (UW Warszawa) i R. Zubel. Uczestnicy warsztatów mieli okazję poznać szatę roślinną i brioflorę torfowisk wchodzących w skład PN Dolina Biebrzy (m.in. Bagno Łaski, Czerwone Bagno, Grzędy) a także słynnej Doliny Rospudy, leżącej poza obszarem Parku. Dużym zaskoczeniem była dla nas informacja, że niewiele jest danych briologicznych z tego obszaru.

Myślą przewodnią kolejnych warsztatów, zorganizowanych w roku 2014 przez Marcina Wilhelma (Uniwersytet Szczeciński) na terenie wyspy Wolin była "rewizyta" stanowisk wielu rzadkich atlantyckich gatunków odnotowanych w latach 1950-ych. Spotkanie briologów odbyło się w dniach 10-14 września pod hasłem "Po wolińskich ścieżkach profesorów Lisowskiego i Szweykowskiego" (sprawozdanie: Wiad. Bot. 58(3-4): 185-187). Po raz pierwszy zetknęliśmy się z dużą nieufnością administratorów PN, którzy przydzielili nam stałą eskortę. Strażnicy Parku nie odstępowali nas ani na chwilę przez cały czas eksploracji rezerwatów ścisłych. Nie wpuścili też na ich teren naszego "psiego briologa" czyli Neski. Obecność pracowników Parku na szczęście nie wpłynęła na naszą briologiczną czujność, która przyniosła niezły plon, opublikowany w Stecianie (Steciana 19(2): 75-87).

Na ostatnie warsztaty w swojej kadencji Robert Zubel zaprosił nas do Wojtkowej, w briologicznie niezbadany obszar jakim jest Pogórze Przemyskie i Góry Sanocko-Turczańskie, proponując eksplorację wschodnio-karpackich lasów bukowo-jodłowych położonych w głęboko wciętych w utwory fliszowe dolinach potoków (sprawozdanie: Wiad. Bot. 60(1/2): 56-58). Różnice wysokości względnej między dnem wielu potoków a wierzchowiną doliny w pełni uzasadniały hasło warsztatów "Mszaki na granicy - między pogórzem a górami". Na wybór tego obszaru wpłynęła nie tylko potrzeba wymazywania briologicznych "białych plam" z mapy rozmieszczenia mszaków w Polsce, co jest jednym z przyjętych celów działalności naszej Sekcji ale także zaproszenie Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze, zaangażowanej w działania ochrony tego wyjątkowego obszaru, położonego na geomorfologicznej i geobotanicznej granicy pomiędzy Karpatami Wschodnimi i Zachodnimi. Z inicjatywy R. Zubla w programie warsztatów znalazła się Briologiczna Ogólnodostępna Objazdowa Szkoła Terenowa czyli "BOOST", przeznaczona dla osób rozpoczynających dopiero briologiczną aktywność.

Eksploracje tych briologicznie słabo poznanych i interesujących przyrodniczo obszarów zaowocowały aż trzema publikacjami wyników badań terenowych. Drukiem ukazały się opracowania brioflory rezerwatów: "Chwaniów" (Acta Botanica Silesiaca 12: 85-100, 2016), "Reberce" (Steciana 21(1): 7-15, 2017) i "Na Opalonym" (Parki nar. Rez. Przyr. 37(1): 3-19, 2018).

Na warsztatach w Wojtkowej odbyło się zebranie sprawozdawczo-wyborcze Sekcji, podczas którego wybraliśmy nowy zarząd na nadchodząca kadencję 2016-2019. Jednomyślnie przyjęto kandydaturę dr hab. Barbary Fojcik na nową Przewodniczącą, a do Zarządu wybrano: dr hab. Ewę Fudali, dr. hab. Adama Stebla, dr. hab. Piotra Górskiego i dr. Roberta Zubla.

W czasie kadencji R. Zubla dwukrotnie odbyły się sesje referatowe Sekcji Briologicznej podczas Zjazdów PTB (6-12.09.2010 Warszawa; 24-30.06. 2013 Olsztyn), ale liczba uczestników podczas tych sesji nie była imponująca. Wysokie koszty uczestnictwa w Zjazdach PTB zadziałały jako demobilizatory.

W tym okresie skład osobowy społeczności polskich briologów został mocno uszczuplony. Na wieczne briologizowanie odeszli: dr Marian Kuc (2011), prof. Kazimierz Karczmarz (2011), prof. Krzysztof Jędrzejko (2012) i dr Witold Berdowski (2014).

Ważną dla działalności briologów stała się inicjatywa Piotra Górskiego i Anny Rusińskiej redagowania stałej kolumny nowych stanowisk mszaków w Polsce w czasopiśmie Steciana. W 2014 ukazał się pierwszy artykuł z serii "New distributional data on bryophytes of Poland." (Steciana 18(2): 77-87), rozszerzony w 2015 r. o stanowiska ze Słowacji. Do grudnia 2018 roku zostało opublikowanych czternaście edycji serii NDDBPS. Począwszy od numeru 5 są one opatrzone logo Sekcji Briologicznej i afiliowane jako naukowy biuletyn naszej Sekcji.

Działalność Sekcji w latach 2016-2018

W roku 2016 warsztaty briologiczne odbyły się na "dalekiej północy" kraju, w Wiżajnach, na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej (Pojezierze Litewskie, na pograniczu z Obwodem Kaliningradzkim). Organizacji tych warsztatów podjęli się: Sylwia Wierzcholska (Uniwersytet Opolski), Paweł Pawlikowski (Uniwersytet Warszawski) oraz Robert Zubel (Uniwersytet M. Curie-Skłodowskiej), którym pomagała Elżbieta Gumowska, pracownik Parku. Pod względem briologicznym Puszcza Romincka jest miejscem szczególnym, ze względu na obfite występowanie reliktów starych lasów, a także reliktów glacjalnych, co udało się uczestnikom warsztatów osobiście potwierdzić (sprawozdanie: Wiad. Bot. 60(3/4): 141-143). Do szczegółowego opracowania zostały wybrane dwa rezerwaty "Czarnówko" i "Boczki". Brioflora tego ostatniego została opublikowana w Stecianie (Steciana 21(4): 147-158). Odbyła się też druga edycja BOOST, którą poprowadzili S. Wierzcholska i R. Zubel.

Puszczański motyw towarzyszył briologom także podczas warsztatów w roku 2017, bo odbyły się w Puszczy Kampinoskiej, a ich organizatorami byli Wojciech Ciurzycki (Wydział Leśny SGGW, Warszawa), Barbara Fojcik (Uniwersytet Śląski, Katowice) i Anna Kębłowska (Kampinoski PN; asystent naukowy w Zespole ds. Nauki i Monitoringu Przyrody). Celem naukowym warsztatów było zebranie jak największej liczby danych pozwalających na zaktualizowanie wiedzy o brioflorze tego kompleksu leśnego położonego w samym środku Polski (sprawozdanie: Wiad. Bot. 61, 2017). Wychodząc naprzeciw zainteresowaniu po raz kolejny zorganizowana została BOOST, którą tym razem poprowadziła A. Rusińska. Warto odnotować, że były to jubileuszowe, piętnaste, warsztaty naszej Sekcji, co stało się okazją do niezłej biesiady przy ognisku. Wyniki badań warsztatowych zostały opublikowane w postaci obszernych materiałów do brioflory Kampinoskiego PN (Parki nar. Rez. Przyr. 39(4): 3-31, 2020)

Biesiadowanie przy domowej roboty smakołykach nadało wyjątkowy charakter warsztatom zorganizowanym we wrześniu 2018 przez Stanisława Rosadzińskiego i Marka Maciantowicza (Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej Górze) na terenie Borów Dolnośląskich, w Buczynach. Organizatorzy pokazali nam najpiękniejsze i najciekawsze briologicznie torfowiska oraz zachowane fragmenty naturalnych łęgów i grądów, w których zbieraliśmy materiały do planowanej publikacji (sprawozdanie: Wiad. Bot. 62, 2018). Czwartą edycję BOOST poprowadzili S. Rosadziński i R. Zubel.

Podczas warsztatów odbyło się też zebranie sprawozdawczo-wyborcze Sekcji, podczas którego został przedłużony mandat dla obecnego Zarządu Sekcji na kolejną kadencję. Podczas zebrania zostało też ustalone miejsce przyszłorocznych warsztatów i ich charakter. Mają się odbyć w rejonie Komańczy, a ponieważ z końcem tego roku naszej Sekcji "stuknie" 40-tka zaproponowano połączenie warsztatów terenowych z jednodniową okolicznościową konferencją.

Warsztaty 2019, konferencja i jubileusz 40-lecia Sekcji

W 2019 roku warsztaty odbyły się w Komańczy. Tam też miała miejsce okolicznościowa konferencja z okazji 40-lecia powstania Sekcji Briologicznej PTB, powołanej do istnienia 9 grudnia 1978 roku. Podczas warsztatów, w których wzięły udział 23 osoby prowadziliśmy eksplorację briologiczną dwóch rezerwatów przyrody stanowiących "białe plamy" na mapie rozmieszczenia mszaków w Polsce (sprawozdanie: Wiad. Bot. 63, 2019).

Organizatorzy: Robert Zubel, Barbara Fojcik, Sylwia Wierzcholska oraz Adam Stebel zaprosili nas do briologizowania w rezerwatach "Przełom Osławy pod Duszatynem" oraz "Kamień nad Rzepedzią". Położone są one na stromych zboczach porośniętych żyzną buczyną karpacką. Dodatkowo dolina Osławy jest głęboko wcięta i kręta, rzeka ma tu szybki prąd i tworzy liczne bystrza na wystających progach skalnych i głazach. Liczne powalone kłody zalegające jej koryto nie tylko dodają "dzikości" krajobrazowi, ale stanowią też ważne siedlisko dla rozwoju mszaków. Z kolei góra Kamień, zgodnie ze swoją nazwą, przywitała nas monumentalnymi wychodniami piaskowca przy grzbiecie wzniesienia oraz głęboko wciętymi dolinami potoków na północno-wschodnich jego skłonach porośniętych buczynami i jedlinami. Drukiem ukazało się już opracowanie brioflory rezerwatu "Przełom Osławy pod Duszatynem" (Rocz. Bieszczadzkie 28(2020): 15-40).

Nasze spotkanie i jubileusz zostały opisane przez jednego z uczestników warsztatów, Amelię Piegdoń, w lokalnej prasie. W Tygodniku Sanockim w dziale Świat wokół nas ukazał się krótki artykuł o wdzięcznym tytule "Komańcza pod okiem briologów - w poszukiwani roślin, które nigdy nie kwitną" (Tyg. Sanocki, nr 37(1442):12, 20.09.2019).

W przedostatnim dniu warsztatów, 14 września 2019 roku odbyła się jubileuszowa konferencja, podczas której wygłoszono 10 referatów, które można podzielić na dwie grupy tematyczne:

PREZENTACJA NAJNOWSZYCH WYNIKÓW BADAŃ CZŁONKÓW SEKCJI

• W. Ciurzycki: Mszaki Kampinoskiego Parku Narodowego - aktualny stan badań,
• E. Fudali: Występowanie epifitycznych mszaków w kompleksach zagospodarowania miejskiego na terenie Wrocławia,
• P. Rodkiewicz: Identyfikacja molekularna grzybów endofitycznych kompleksu gatunków kryptycznych wątrobowca Aneura pinguis,
• A. Stebel: Rokiet Heselera Hypnum heseleri Ando & Higuchi - nowy gatunek we florze mchów Polski,
• G. Vončina: Krzewik miecherowaty Thamnobryum neckeroides w Polsce,
• S. Wierzcholska: Wpływ klimatu i ekologicznej ciągłości lasów na potencjalne wstępowanie mszaków epifitycznych,
• M. Wierzgoń: Materiały do brioflory Puszczy Boreckiej,
• M. Wierzgoń: Czy zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym ma wpływ na zawartość barwników fotosyntetycznych w mchu Tortula muralis? Wstępne wyniki studenckiego projektu badawczego.

PREZENTACJE ZWIĄZANE Z JUBILEUSZEM SEKCJI

• R. Zubel, E. Fudali: Była, nie minęła, trwa - 40 lat Sekcji Briologicznej PTB,
• R. Zubel: Od Kluka do klucza i z powrotem - rzecz o księdzu, mszakach i jubileuszu.

R. Zubel i E. Fudali przypomnieli historię Sekcji, m.in. sylwetki byłych przewodniczących i briologicznych liderów minionych dekad, miejsca i tematykę spotkań członków Sekcji, wcześniejsze formuły jej funkcjonowania, projekty podejmowane z inicjatywy kolejnych zarządów Sekcji, takie jak: Atlasy rozmieszczenia roślin zarodnikowych w Polsce, Polska bibliografia briologiczna czy Czerwona lista mszaków zagrożonych w Polsce. Referat bogato ilustrowany zdjęciami z naszych spotkań, stał się pretekstem do licznych, w części zabawnych a w części wzruszających, wspomnień kontynuowanych przy ognisku, które zakończyło obchody jubileuszu 40-lecia naszej Sekcji.

WYSTAWA

• R. Zubel, A. Rybarczyk: wystawa "Od Kluka do klucza i z powrotem... artystyczne, naukowe i fotograficzne impresje na temat wybranych gatunków mszaków i roślin naczyniowych".

Z okazji jubileuszu przedstawiona też została WYSTAWA autorstwa R. Zubla i Adama Rybarczyka pt. "Od Kluka do klucza i z powrotem... artystyczne, naukowe i fotograficzne impresje na temat wybranych gatunków mszaków i roślin naczyniowych". Na 20 tablicach autorzy zaprezentowali oryginalne grafiki przedstawiające mchy i rośliny naczyniowe, ich fotografie, oryginalne diagnozy Ks. Kluka, opisy gatunków stylizowane na język "Dykcyonarza roślinnego" z 1788 r. oraz syntetyczne informacje o budowie, biologii i chorologii prezentowanych roślin.

Działalność Sekcji w latach 2020-2022

Podczas warsztatów w Komańczy ustalone zostało miejsce warsztatów briologicznych w roku 2020. Bartek Piwowarski (Geonatura Kielce - Ogród Botaniczny) zaproponował, żeby odbyły się w okolicach Chęcin, w węglanowej części Gór Świętokrzyskich, dokąd jeszcze nie dotarliśmy jako Sekcja. Jednocześnie podjął się ich organizacji. Niestety, ograniczenia związane z ogłoszeniem pandemii Covid-19 w marcu 2020 r. uniemożliwiły to spotkanie w zaplanowanym terminie. Ale, że wytrwałość i cierpliwość jest wpisana w badania briologiczne, warsztaty w Chęcinach doszły jednak do skutku, tylko z rocznym poślizgiem… W dniach 22-26 września 2021 odbyły się 18 warsztaty terenowe Sekcji Briologicznej, którym organizatorzy nadali tytuł "Wśród chęcińskich wzgórz". Uczestnicy wdrapali się na kilka z nich objętych ochroną rezerwatową, m.in. na Górę Rzepka i Górę Zamkową, eksplorując briologicznie rzadko spotykane ekosystemy, takie jak: murawy kserotermiczne, świetliste dąbrowy i ciepłe warianty grądów, w których obficie występowały też wychodnie skalne z bogatą brioflorą. Szóstą już edycję BOOST poprowadzili Robert Zubel i Mariusz Wierzgoń.

Na przełomie czerwca i lipca 2022 r. (26.06-3.07.) odbył się 59 Zjazd w Stulecie PTB, podczas którego odbyła się też sesja referatowa naszej Sekcji. Liczba uczestników i prelegentów nie była przesadnie duża, 8 osób, ale to spotkanie dało nam okazję do długiej i ożywionej dyskusji oraz konfrontacji doświadczeń badawczych. Ogłoszone też zostały wyniki przeprowadzonych drogą elektroniczną wyborów nowego przewodniczącego i zarządu na kadencję 2023-2025. Jednogłośnie na przewodniczącego wybrany został dr Robert Zubel (UMCS), a do zarządu: B. Fojcik jako v-ce przewodnicząca, A. Stebel jako sekretarz, a jako członkowie P. Górski i S. Wierzcholska. Drugie w roku 2022 spotkanie briologów odbędzie się we wrześniu, w terminie 7-11.09., na terenie Tatrzańskiego PN.

30 sierpnia 2022
Ewa Fudali

Sekcja - historia