Determinants of a traditional agricultural landscape

Janina Borysiak, Grażyna Szpikowska, Józef Szpikowski

Abstract


The study aim was to define the landscape determinants as certificates of natural and cultural heritage which identify the young glacial landscape under traditional agricultural management. These studies were conducted in the upper Parsęta basin (Pomerania, Poland) covered by the many annual environmental monitoring programs since 1994. The aim of this monitoring is to observe changes in geoecosystems of the temperate climate zone. The parameters of the abiotic landscape subsystem have been monitored in a wide range of terms, whereas biotic elements and cultural resources only in a very limited way. This was the reason for undertaking complementary studies. The paper presents the so-called “zero-state” for 2014, which will be a reference point from which to track the direction of landscape changes in the future. The abiotic, geobotanical, and cultural determinants of this state chosen have been characterized on the basis of field mapping data and the available literature. They were chosen based on the methodology of landscape audit to define the specificity of the traditional agricultural landscape. They were selected on the basis of assessment criteria for landscape structure: complexity (diversification of land use and cover), naturalness (syngenesis of plant communities, hydrochemical properties of surface waters), coherence of composition with natural conditions, stewardship (intensity of use, crop weeds, ecological succession, fallows, anthropogenic denudation), aesthetic and visual perception, historicity (continuity of natural landscape elements, continuation of traditional agricultural use, architectural objects), and disharmonious elements.

Keywords


agricultural landscape; landscape audit; landscape determinants; landscape ecology; pond; vegetation

Full Text:

PDF

References


Heffner K, Klemens B. Koncepcje zmian i nowe procesy przestrzenne na obszarach wiejskich w Polsce. In: Korenik S, Mempel-Śnieżyk A, editors. Kryzys finansowy a programowanie rozwoju jednostek przestrzennych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego; 2013. p. 90–101. (Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu; vol 296).

Borysiak J, Mazurek M, Zwoliński Z. Land cover and ecosystem services changes in agricultural landscapes of the Dębnica catchment (West Pomerania, Poland). Ekonomia i Środowisko. 2014;4(51):205–220.

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu. Journal of Laws of the Republic of Poland (Dziennik Ustaw), 2015 Apr 9, Item 774.

Solon J, Chmielewski TJ, Myga-Piątek U, Kistowski M. Identyfikacja i ocena krajobrazów Polski – etapy i metody postępowania w toku audytu krajobrazowego w województwach. Problemy Ekologii Krajobrazu. 2015;40:55–77.

Matuszkiewicz JM, Solon J. Przestrzenne zróżnicowanie i cechy charakterystyczne krajobrazów Polski w ujęciu geobotanicznym. Problemy Ekologii Krajobrazu. 2015;40:85–101.

Myga-Piątek U, Chmielewski TJ, Solon J. Rola cech charakterystycznych, wyróżników i wyznaczników krajobrazu w klasyfikacji i audycie krajobrazów aktualnych. Problemy Ekologii Krajobrazu. 2015;40:177–185.

Chmielewski TJ, Myga-Piątek U, Solon J. Typologia aktualnych krajobrazów Polski. Prz Geogr. 2015;87:377–408. https://doi.org/10.7163/PrzG.2015.3.0

Klimczak L. Nowe narzędzie ochrony krajobrazu – zarys zmian legislacyjnych w projekcie tzw. ustawy o ochronie krajobrazu. Przestrzeń i Forma. 2014;21:443–462.

Kostrzewski A. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego – powstanie i rozwój, znaczenie w rozpoznawaniu i ocenie współczesnych przemian krajobrazowych. In: Kostrzewski A, Szpikowski J, Domańska M, editors. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Poznań: UAM w Poznaniu; 2016. p. 11–18.

Szpikowski J, Domańska M, Kostrzewski A, Kruszyk R, Szpikowska G. Stacja Bazowa Storkowo. In: Kejna M, Uscka-Kowalkowska J, editors. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Toruń: Drukarnia Wydawnictwa Naukowego UMK; 2017. p. 77–86.

Borysiak J. The benefits of organic farming to spontaneous vascular flora biodiversity; West Pomerania (Poland). Acta Agrobot. 2015;68:217–232. https://doi.org/10.5586/aa.2015.024

Najwer A, Borysiak J, Gudowicz J, Mazurek M, Zwoliński Z. The relationships between geodiversity and biodiversity in the postglacial landscape (Dębnica catchment, West Pomerania, Poland). Quaestiones Geographicae. 2016;35:5–28. https://doi.org/10.1515/quageo-2016-0001

Brzeg A, Wojterska M. Zespoły roślinne Wielkopolski, ich stan poznania i zagrożenie. In: Wojterska M, editor. Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowopomorskiego. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe; 2001. p. 39–110.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania “Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020. Journal of Laws of the Republic of Poland (Dziennik Ustaw), 2015 Mar 18, Item 415.

Krawczyk WE. Metody terenowej analityki wód krasowych. In: Kostrzewski A, Pulina M, editors. Metody hydrochemiczne w geomorfologii dynamicznej. Katowice: Uniwersytet Śląski; 1992. p. 65–83. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; vol 1254).

Siepak J, editor. Fizyczno-chemiczna analiza wód i gruntów. Poznań: UAM; 1992.

Elbanowska H, Zerbe J, Siepak J. Fizyczno-chemiczne badania wód. Poznań: UAM; 1999.

Kostrzewski A, Mazurek M, Stach A. Zasady organizacji i system pomiarowy Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego [Internet]. Warszawa: Inspekcja Ochrony Środowiska; 1995 [cited 2017 Nov 28]. Available from: http://www.staff.amu.edu.pl/~zmsp/org/tyt.html

Tokarska-Guzik B, Dajdok Z, Zając M, Zając A, Urbisz A, Danielewicz W, et al. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych [Internet]. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska; 2012 [cited 2017 Nov 28]. Available from: http://www.gdos.gov.pl/files/artykuly/5050/Rosliny_obcego_pochodzenia_w_PL_

poprawione.pdf

Faliński JB. Methodical basis for map of potential natural vegetation of Poland. Acta Soc Bot Pol. 1971;40:209–222. https://doi.org/10.5586/asbp.1971.013

Herbich J, editor. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny [Internet]. Warszawa: Ministerstwo Środowiska; 2004 [cited 2017 Nov 28]. Available from: http://natura2000.gdos.gov.pl

Obszary proekologiczne (EFA) [Internet]. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi; 2017 [cited 2017 Nov 28]. Available from: http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa/Platnosci-bezposrednie/Archiwum/

Platnosci-bezposrednie-w-2015-r/Zazielenienie-WPR/Obszary-proekologiczne-EFA

Raszeja E. Ochrona krajobrazu w procesie przekształceń obszarów wiejskich. Poznań: UP; 2013.

Kondracki J. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2000.

Karczewski A. Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsęty w Vistulianie (Pomorze Środkowe). Poznań: UAM; 1989.

Zwoliński Z, Kostrzewski A, Stach A. Tło geograficzne współczesnej ewolucji rzeźby młodoglacjalnej. In: Starkel L, Kostrzewski A, Kotarba A, Krzemień K, editors. Współczesne przemiany rzeźby Polski. Kraków: IGiGP, UJ; 2008. p. 271–275.

Popielski W. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50,000. Ark Barwice (159). Warszawa: PIG; 2005.

Kostrzewski A, Zwoliński Z, Andrzejewski L, Florek W, Mazurek M, Niewiarowski W, et al. Współczesna ewolucja rzeźby młodoglacjalnej Niżu Polskiego. In: Starkel L, Kotarba A, Kostrzewski A, Krzemień K, editors. Współczesne przemiany rzeźby Polski. Kraków: SGP, IGiGP UJ, IGiPZ PAN; 2008. p. 271–325.

Woś A. Zarys stosunków klimatycznych w rejonie górnego odcinka zlewni Parsęty. In: Kostrzewski A, editor. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Warszawa: PIOŚ; 1994. p. 79–96. (Biblioteka Monitoringu Środowiska).

Macioszczyk A, Dobrzyński D. Hydrogeochemia strefy aktywnej wymiany wód podziemnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2007.

Jansen W, Block A, Knaack J. Kwaśne deszcze. Historia, powstawanie, skutki. Aura. 1988;4:18–19.

Domańska M, Szpikowski J. Tendencje zmian termiczno-opadowych w Storkowie na tle globalnych zmian klimatycznych. In: Kostrzewski A, Szpikowski J, Domańska M, editors. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Poznań: UAM w Poznaniu; 2016. p. 52–58.

Kasprowicz M. Acidophilous oak forests of the Wielkopolska region (west Poland) against the background of Central Europe. Biodivers Res Conserv. 2010;20:1–138. https://doi.org/10.2478/v10119-010-0012-4

Durkowski T, Woroniecki T. Jakość wód powierzchniowych obszarów wiejskich Pomorza Zachodniego. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 2001;476:365–371.

Skwierawski A. Funkcjonowanie małych zbiorników wodnych w różnych typach krajobrazu. In: Koc J, editor. Ochrona zasobów i jakości wody w krajobrazie wiejskim. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski; 2010. p. 175–195. (Współczesne Problemy Kształtowania i Ochrony Środowiska, Monografie; vol 1p).

Mazurek M. Czynniki kształtujące skład chemiczny wypływów wód podziemnych w południowej części dorzecza Parsęty (Pomorze Zachodnie). Przegląd Geologiczny. 2008;56:131–139.

Dokumenty PROW. Załącznik K. Zwykła dobra praktyka rolnicza [Internet]. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi; 2017 [cited 2017 Nov 28]. Available from: http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa/Plan-Rozwoju-Obszarow-Wiejskich-

-2006/Dokumenty-PROW

Szpikowski J. Uwarunkowania i wielkość erozji wodnej gleb i denudacji agrotechnicznej na Pojezierzu Drawskim (Pomorze Zachodnie). In: Kostrzewski A, Szpikowski J, editors. Funkcjonowanie geoekosystemów w różnych strefach krajobrazowych Polski. Poznań: UAM; 2012. p. 3–94. (Biblioteka Monitoringu Środowiska; vol 29).

Płatność za zazielenienie (greening) [Internet]. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi; 2017 [cited 2017 Nov 28]. Available from: http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa/Platnosci-bezposrednie/Archiwum/

Platnosci-bezposrednie-w-2015-r/Zazielenienie-WPR

Maciejczak M. Projektowanie mechanizmu gospodarczego dla dóbr nierynkowych na obszarach wiejskich. In: Czyżewski A, Klepacki B, editors. Problemy rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w pierwszej dekadzie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Warszawa: PTE; 2015. p. 166–174.

Herbich J. Przestrzenno-dynamiczne zróżnicowanie roślinności dolin w krajobrazie młodoglacjalnym na przykładzie Pojezierza Kaszubskiego. Łódź: Polskie Towarzystwo Botaniczne; 1994. (Monographiae Botanicae; vol 76). https://doi.org/10.5586/mb.1994.001

Józefaciuk A, Nowocień E, Podolski B. Ocena melioracji przeciwerozyjnych w wybranych obiektach badawczo-wdrożeniowych. Acta Agrophysica. 2005;5:291–305.

Raszeja E, Wilkaniec A, de Mezer E. Krajobraz i dziedzictwo kulturowe wsi w aglomeracji poznańskiej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe; 2010. (Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej; vol 3).

Górska-Zabielska M. Obszary macierzyste skandynawskich eratyków przewodnich osadów ostatniego zlodowacenia północno-zachodniej Polski i północno-wschodnich Niemiec. Geologos. 2008;14:177–194.

Stryjakiewicz T. Osadnictwo, ludność i pozarolnicza działalność gospodarcza na obszarze zlewni górnej Parsęty. In: Kostrzewski A, editor. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Poznań: UAM; 1994. p. 19–146. (Biblioteka Monitoringu Środowiska).

Biernat S, Kałamucka W. Krajobraz w doświadczeniu mieszkańców wiejskich obszarów peryferyjnych. In: Wesołowska M, editor. Wiejskie obszary peryferyjne – uwarunkowania i czynniki aktywizacji. Warszawa: IGiPZ PAN; 2011. p. 189–202. (Studia Obszarów Wiejskich; vol 26).




DOI: https://doi.org/10.5586/aa.1732

Journal ISSN:
  • 2300-357X (online)
  • 0065-0951 (print; ceased since 2016)
This is an Open Access journal, which distributes its content under the terms of the Creative Commons Attribution License, which permits redistribution, commercial and non-commercial, provided that the content is properly cited.
The journal is a member of the Committee on Publication Ethics (COPE) and aims to follow the COPE’s principles.
The journal publisher is a member of the Open Access Scholarly Publishers Association.
The journal content is indexed in Similarity Check, the Crossref initiative to prevent scholarly and professional plagiarism.
Publisher
Polish Botanical Society