Leszek Stanisław Jankiewicz (ur. 05.05.1925 r. w Piotrkowie Trybunalskim), profesor, specjalista w dziedzinie fizjologii roślin ogrodniczych
Życiorys
Szkołę podstawową i pierwsze dwa lata Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego ukończył w Piotrkowie, gdzie zastała go wojna. Zakres III i IV klasy gimnazjum oraz liceum ukończył na tajnych kompletach i w 1943 r. zdał maturę. W tym samym roku został wcielony przymusowo do Pomocniczej Służby Przeciwlotniczej, tzw. Luftszucu (Luftschutzhielfdienst), następnie pracował w Nadleśnictwie Meszcze koło Piotrkowa, gdzie brał też udział w tajnym nauczaniu okolicznej młodzieży z zakresu gimnazjum. Był członkiem Armii Krajowej. W marcu 1945 r zapisał się na Wydział Rolny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie studiował 3 lata. Na 4. rok przeniósł się na Uniwersytet Poznański, i w 1949 r. obronił pracę magisterską „Wpływ hormonów roślinnych na ukorzenianie sadzonek zielnych drzew i krzewów”. Jeszcze jako student zaczął pracować w Arboretum Kórnickim na stanowisku asystenta. W r. 1950 przeniósł się do Katedry Fizjologii Roślin Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie pracował dwa lata jako starszy asystent. W roku 1952, na propozycję prof. S. A. Pieniążka, podjął pracę w Katedrze Sadownictwa SGGW w Warszawie i Skierniewicach. Tam uzyskał w 1957 r. stopień doktora na podstawie rozprawy „Wpływ auksyn na formowanie kąta rozwidleń u jabłoni”, której promotorem był prof. Pieniążek. W latach 1957–1958 przebywał na rocznym stażu podoktorskim (stypendium Rockefellera) w Uniwersytecie Cornella w Ithaca (USA). W latach 1960–1962 pracował w Zakładzie Fizjologii Roślin w Krakowie, w Pracowni Fizjologii Drzew Owocowych zlokalizowanej w Skierniewicach, a w latach 1962–1974 był kierownikiem Zakładu Fizjologii Roślin Sadowniczych w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach. Stopień docenta uzyskał w 1964 r., profesora nadzwyczajnego w 1969 r., a prof. zwyczajnego w 1980 r. W roku 1975 przeniósł się do Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach, gdzie zorganizował Zakład Biologii i do 1981 r. był jego kierownikiem. W latach 1981–1985 oraz 1999–2002 wykładał na Uniwersytecie Autonomicznym (Rolniczym) w Chapingo w Meksyku. W 1993 r. przeszedł na emeryturę, ale jest nadal czynny w nauce (2021 r.). W latach 1966–2012 był członkiem komitetów naukowych PAN oraz rad naukowych instytutów badawczych. Wypromował 5. doktorów nauk rolniczych. Opublikował ok. 150 prac naukowych. Społeczna działalność profesora Jankiewicza koncentrowała się na pracy z młodzieżą w Polsce i w Meksyku oraz prowadzeniu obozów na wzór przedwojennego harcerstwa1. Publikuje także prace dotyczące historii Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej.
Kariera naukowa
W swoich badaniach prof. L. S. Jankiewicz zajmował się fizjologią roślin sadowniczych i warzywnych ze szczególnym ukierunkowaniem na aspekty praktyczne. Opracował m.in. model korelacji wzrostowych u jabłoni2, a przy udziale i pod kierownictwem profesora S. A. Pieniążka – system formowania korony luźno-piętrowej u jabłoni, który został wdrożony do polskich szkółek. Efektem prac zespołu kierowanego przez profesora było: wyjaśnienie roli kofaktorów auksyn w ukorzenianiu sadzonek roślin drzewiastych oraz opracowanie patentu na środek do ukorzeniania sadzonek „Ukorzeniacz B2”3, poznanie korelacji wzrostowych oraz wpływu grawitacji na te korelacje u jabłoni, sosny i topoli4,5 wyjaśnienie roli cytokinin w korelacjach wzrostowych i stymulacji aktywności kambium oraz w formowaniu się drewna u jabłoni5,6, wykazanie możliwości stymulowania rozgałęziania się jednorocznych okulantów przy pomocy regulatorów wzrostu, opracowanie metody przyspieszenia jesiennego zrzucania liści w szkółkach drzew owocowych i roślin ozdobnych7, wyjaśnienie transportu składników pokarmowych do galasów na liściach dębu (z zastosowaniem izotopów promieniotwórczych), scharakteryzowanie zmian anatomicznych w liściach dębu wywołanych przez owady galasotwórcze8. Opisał równieżbiologię meksykańskiej rośliny – miechunki pomidorowej i określił możliwości jej wprowadzenia do uprawy w Polsce; sprawdził sposoby użytkowania i zdrowotność w naszych warunkach9.
Prof. Jankiewicz był redaktorem oraz autorem 8 rozdziałów w książce Fizjologia roślin sadowniczych10. Był także redaktorem i autorem lub współautorem 9 rozdziałów w książce Regulatory wzrostu i rozwoju roślin11, a także współredaktorem i autorem lub współautorem 6 rozdziałów w książce Fizjologia roślin sadowniczych strefy umiarkowanej12. Pod jego redakcją została również napisana książka Reguladores del crecimiento, desarrollo y resistencia en plantas [Regulatory wzrostu i rozwoju oraz odporności roślin], w której jest autorem lub współautorem 14 rozdziałów13. Ponadto prof. Jankiewicz uczestniczył w pracach nad wyhodowaniem nowej odmiany miechunki pomidorowej „Amaryla”, oraz nad udomowieniem roślin rodzimych w Meksyku: cupapé i jadalny głóg meksykański (tejocote)14. Brał udział także w zaprojektowaniu i w nadzorowaniu budowy fitotronu w Instytucie Sadownictwa.
Odznaczenia i nagrody
Nagrody PAN (1960, 1963), Srebrny Krzyż Zasługi (1969), Honorowa Odznaka Województwa Łódzkiego (1973), Order Uśmiechu (1975), Zasłużony Pracownik Rolnictwa (1977), Złoty Krzyż Zasługi (1978), Brązowy medal Uniwersytetu Rolniczego w Brnie (Vysoka Škola Zemĕdĕlska v Brnĕ) (1979, 1989), Godność Członka Honorowego Polskiego Towarzystwa Botanicznego (2007), Najwyższa nagroda Dyrektora Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa „Kryształowe Jabłko” (2006), Nazwanie jednej z 3 dużych szklarni w uniwersytecie w Chapingo (Meksyk) imieniem prof. L. S. Jankiewicza (2019).
Przypisy
1 Jankiewicz, L. S., & Hycak, A. (2009). Historia obozów Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa i Instytutu Warzywnictwa oraz wyrosłych z tej tradycji obozów harcerskich (ZHR, I. NSSHH oraz SHK-Zawisza). Wydane nakładem środków własnych.
2 Jankiewicz, L. S. (1972). A cybernetic model of growth correlation in young apple trees. Biologia Plantarum, 14, 52–61. https://doi.org/10.1007/BF02920902
3 Bojarczuk, K., & Jankiewicz, L. S. (1975). Rooting of Syringa vulgaris L. softwood cuttings using auxin, vitamins, phenolic substances, indole, SADH and abscisic acid. Acta Agrobotanica, 28, 229–239. https://doi.org/10.5586/aa.1975.016
4 Jankiewicz, L. S. (1971). Gravimorphism in higher plants. In S. A. Gordon & M. J. Cohen (Eds.), Gravity and the organism (pp. 317–331). University of Chicago Press.
5 Jankiewicz, L. S., & Stecki, Z. J. (1976). Some mechanisms responsible for differences in tree form. In M. G. R. Cannell & F. T. Last (Eds.), Tree physiology and yield improvement (pp. 157–172). Academic Press.
6 Pieniążek, J., & Jankiewicz, L. S. (1966). Combined effect of naphthalene acetic acid and 6-benzylaminopurine on bud development and initiation of cambial activity in dormant apple seedlings. Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences, 14, 805–808.
7 Marczyński, S., & Jankiewicz, L. S. (1978). Uptake and translocation of labelled iodide ion in privet (Ligustrum vulgare L.) as related to its defoliating activity. Acta Agrobotanica, 31(1–2), 61–70. https://doi.org/10.5586/aa.1978.006
8 Jankiewicz, L. S., Dyki, B., Machlańska, A., & Dubert, F. (2017). Oak leaf galls: Neuroterus numismalis and Cynips quercusfolii, their structure and ultrastructure. Acta Societatis Botanicorum Poloniae, 86(2), Article 3537. https://doi.org/10.5586/asbp.3537
9 Jankiewicz, L. S., Horodecka, E., & Borkowski, J. (1989). The development and cultivation of tomatillo (Physalis ixocarpa Brot.) under the climatic conditions of Poland. I. Local cultivars, growth of aboveground vegetative parts, probable resistance to Phytophthora infestans. Acta Agrobotanica, 42(1–2), 5–21. https://doi.org/10.5586/aa.1989.001
10 Jankiewicz, L. S. (Red.). (1979, 1984). Fizjologia roślin sadowniczych. PWN. (883 str., 15 współautorów)
11 Jankiewicz, L. S. (Red.). (1997). Regulatory wzrostu i rozwoju roślin. Wydawnictwo Naukowe PWN. (567 str., 26 współautorów)
12 Jankiewicz, L. S., Lipecki, J., Filek, M., & Lech, W. (Red.). (2011). Fizjologia roślin sadowniczych strefy umiarkowanej. Wydawnictwo Naukowe PWN. (952 str.)
13 Jankiewicz, L. S. (Red.). (2003). Reguladores del crecimiento, desarrollo y resistencia en plantas, vol. 1. Propiedades y acción [Regulatory wzrostu, rozwoju i odporności w roślinach, tom 1. Właściwości i działanie]. Universidad Autonoma De Chapingo; Mundi-Prensa. (487 str.)
14 Perez-Ortega, S. A., Méndez-Santiago, A. H., Nieto-Angel, R., & Jankiewicz, L. S. (2013). Branching system of the mexican hawthorn “tejocote” (Crataegus spp.). Journal of Horticultural Research, 21(1), 47–59. https://doi.org/10.2478/johr-2013-0007
